maandag 25 oktober 2021

Benedetta : het leven van een lesbische non in Italië tijdens de Renaissance - Judith C. Brown

 
Prometheus, 2021 (oorspr. 1986)
271 p.
Vertaald uit het Engels: Immodest acts: the life of a lesbian nun in Renaissance Italy


Na het zien van Benedetta wou ik wel eens het boek lezen waar deze film zich op baseert. En zoals al gezegd in die bespreking, heb ik dat boek gewoon al jaren ongelezen in mijn boekenkast staan. Dit jaar werd echter een nagelnieuwe versie uitgebracht met de filmposter op de cover. De bibliotheek bracht raad.

Voor wie geïnteresseerd is, dit is de oorspronkelijke Nederlandse uitgave uit 1987:

Na een snelle vergelijking tussen beide edities blijkt enkel het lettertype aangepast te zijn en het nieuwe leest wel wat prettiger. Maar voor de rest is het dus exact hetzelfde boek.

Wie hier een vlot leesbare roman verwacht, is er aan voor de moeite. Het boek is een gortdroge verhandeling over de documenten die Brown toevallig in het rijksarchief van Florence aantrof toen ze onderzoek deed naar iets totaal anders. Haar nieuwsgierigheid was gewekt en ze was dan ook totaal verbaasd toen ze alles had doorgenomen.

De documenten die ze gevonden had, gaven een duidelijk beeld van onderzoeken die in de 17de eeuw werden gedaan naar Benedetta Carlini, abdis in het Theatijnerklooster in Pescia, om te zien of haar visioenen van Jezus en engelen wel het werk van God en niet van de duivel waren. Het is een mooi tijdsdocument om te weten hoe het er aan toe ging in die tijd en dan vooral in de nonnenkloosters. Opvallend is dat meer dan de helft van de vrouwen die toen in kloosters zaten, er zelf niet voor gekozen hadden. Het waren precies vergaarbakken voor ongewenste dochters waar ze geen weg mee konden. Het moet dan ook niet verwonderen dat er heel wat onkuise dingen gebeurden, al was het eerder tussen priesters/paters en nonnen dan tussen de nonnetjes onderling. Het klooster van de Theatijnen was daar een beetje een uitzondering op, daar zaten wél vrouwen met een roeping hoewel je dit ook kan betwijfelen als je heel je jeugd geïndoctrineerd werd door de kerk en (zoals Benedetta) al op je negende het klooster in vloog. In elk geval werden daar geen wanpraktijken met priesters e.d. genoteerd.

Het was pas toen Benedetta vurige pijnen kreeg en van visioenen begon te spreken dat het klooster onder de aandacht van hogerhand kwam. Nu waren visioenen geen zeldzame dingen in kloosterkringen, maar bij vrouwen moest er altijd extra opgelet worden. Blijkbaar waren vrouwen door hun aard vatbaarder voor invloeden van de duivel en moest dat toch uitgesloten worden.

Er waren twee onderzoeken naar Benedetta: het eerste werd afgerond met de conclusie dat ze wel degelijk goddelijke visioenen had en mocht voortdoen zoals ze bezig was. Maar dit veranderde toen ze geen steun meer kreeg van haar beschermheren - omdat die dood waren. Er werd een nieuw onderzoek ingesteld en daar zou wel meer aan het licht komen dan ze eerst gedacht hadden.

Nu, het lesbische aspect uit de titel komt helemaal op het eind van het boek, bijna als een voetnoot bij de oorspronkelijke documenten. En er wordt meermaals gezegd dat de kerkelijke autoriteiten eigenlijk niet wisten wat ze er mee moesten aanvangen. Beetje een einde in mineur dus.

Maar ik ben wel blij dat ik het boek gelezen heb, nu weet ik wat Paul Verhoeven in zijn film verwerkt heeft (het meest spectaculaire - natuurlijk) en wat hij allemaal heeft weggelaten (zowat het merendeel van het boek). Grootste contrast tussen de twee is hoe de relatie tussen Benedetta en Bartolomea wordt beschreven: in het boek is Benedetta de agressor die zich met geweld aan Bartolomea opdringt, maar in de film is het net omgekeerd, daar is het Bartolomea die op allerlei manieren dicht bij Benedetta wil komen. Boek en film staan dus netjes naast elkaar en hebben bijna niks met elkaar te maken, buiten de namen van de nonnen die er in rondlopen...

Het boek kreeg van mij 3.5 sterren, da's er dus een halve minder dan waar de film al twee keer mee beloond werd...

Geen opmerkingen:

Een reactie posten